BLOED AAN HET STANDBEELD.

Ik heb nooit iets met heldenverering gehad, omdat wij in het diepste van onze ziel toch allemaal kleine mensen blijven. Daarom zeggen standbeelden me niet zo veel. Gelukkig worden er tegenwoordig nog weinig in metaal gegoten of uit steen gesculpteerde beelden opgericht. Als dit toch nog gebeurt, zegt dit veel over het bewuste land. Meestal zijn het dictaturen, waar men van dit soort heldenverering niet genoeg krijgt.

Monumenten is van een andere orde, bijvoorbeeld het graf van de onbekende soldaat, omdat het ons de gelegenheid geeft om stil te staan bij bepaalde gebeurtenissen uit het verleden. Doorgaans herdenken ze ook geen helden, maar wel de slachtoffers.

In de slipstream van de gewelddadige dood van George Floyd is er een mondiaal debat losgebarsten, met als inzet slavernij en racisme.

Ook werden er in ons land opnieuw vragen gesteld over de rol van koning Leopold II in het toenmalige Congo. Belgisch kon je het toen nog niet noemen, omdat ons land dit deel van Afrika toen nog niet als kolonie in bezit had.  Het was het persoonlijke wingewest van deze telg uit het huis van Saksen-Coburg.

Hoe hij dit in zijn bezit heeft gekregen, kan je uitvoerig lezen in het uitstekende boek ‘De geest van koning Leopold II’ van Adam Hochschild. Dit onderwerp maakt slechts een klein deel uit van het bewuste boek. De auteur gaat vooral dieper in op de talrijke gruweldaden, die er in de periode onder Leopolds bewind plaatsvonden. Het boek is een uitstekende feitenbron en de acteur/regisseur Ben Afflick zou op basis ervan aan een film werken.

Door de huidige Black Lives Matter-protesten komt op dit ogenblik de figuur van Leopold II opnieuw in het vizier. De voorbije dagen werden er in ons land al standbeelden met rode verf besmeurd en de roep wordt sterker om ze allemaal uit het straatbeeld te verwijderen. En daar is heel wat voor te zeggen.

Er is weinig discussie mogelijk over wie de belangrijkste massamoordenaars van de vorige eeuw waren. Op het hoogste schavotje staan Mao Zedong, Jozef Stalin en Adolf Hitler. De eerste zou 78 miljoen Chinezen de dood in hebben gedreven, de tweede zou 23 miljoen Russen hebben vermoord en de derde zou 17 miljoen doden op zijn geweten hebben.

Ik vond die cijfers in het artikel ‘Kent u ze? De tien dodelijkste dictators,’ van Frank Verhoef in het HP/De Tijd dd. 28/07/2014.

En wie staat er vermeld als de volgende in het rijtje? Juist niet op het podium, maar toch nog als goede vierde. Onze Leopold II, die 15 miljoen doden op de teller zou hebben staan. Hij verkeert er verder in goed gezelschap, na hem volgen onder anderen Pol Pot in Cambodja en Kim Sung II in Noord-Korea.

Toch is er een belangrijk verschil tussen de massamoordenaars Mao Zedong en Jozef Stalin enerzijds en Adolf Hitler en Leopold II anderzijds. De twee eersten vermoordden vooral hun eigen bevolking, terwijl de laatste twee hun gruweldaden pleegden tegen andere landen en volkeren.

Daarom richten we onze aandacht nu op Adolf Hitler en Leopold II. De gruweldaden tegen de menselijkheid van de Fürher zijn in onze contreien genoegzaam bekend, vooral omdat het geen ver-van-mijn-bedshow was. In een geplande genocide van ongeziene omvang, waarbij joden, zigeuners en homoseksuelen de belangrijkste slachtoffers waren, vonden zes miljoen mannen, vrouwen, kinderen en baby’s de dood in concentratiekampen. De gruwelijke beelden staan in ons collectief geheugen gegrift.

Koning Leopold II zou 15 miljoen doden op zijn geweten hebben. Het was geen geplande actie, maar wel het resultaat van een economische politiek Het leegroven van zijn wingewest Congo in het Afrikaanse binnenland.

Het enige verschil dat men mogelijk zou kunnen maken tussen beide moordpartijen is dat Hitlers acties gepland waren en die van Leopold II niet. Die zou je zelfs met een flinke dosis cynisme kunnen omschrijven als ‘nevenschade’!

Er zijn een aantal factoren waarom onze voormalige koning tot nu toe veel minder onder vuur ligt dan onze Duitse ‘vriend’.

Ten eerste vonden de gruweldaden van Leopold II een eind verder in de tijd plaats. Ten tweede was het een ver-van-mijn-bedshow. Ten derde zijn er heel wat minder geschreven, gefotografeerde en gefilmde bewijzen dan over Hitlers genocide.

Maar zoals de laatste zijn gruweldaden in ons westers collectief geheugen gegrift staan, mag het je ook niet verwonderen dat die van Leopold II nog altijd diep in het collectief geheugen van veel Afrikanen zitten.

Ook toen de Belgische staat Congo uiteindelijk in haar bezit kreeg, is ze geen toonbeeld geweest van respect voor de plaatselijke bevolking. Met als hoogtepunt de moord op de eerst verkozen eerste- minister Patrice Lumumba, waarbij ons klein landje allicht een ferme vinger in de pap had. België gaf Congolezen wel de onafhankelijkheid, maar zorgde ervoor dat ze kon blijven profiteren van de natuurlijke rijkdommen van de voormalige kolonie. Om de westerse belangen veilig te stellen, bracht men ook de militair Joseph Désiré Mobuto als dictator aan de macht. Zijn familie en getrouwen sponnen er veel geldgewin bij en de Congolese bevolking verpauperden volledig. In een aanval van grootheidswaanzin veranderde de voormalige militair zijn naam in. ‘Mobutu Sese Seko kuku Ngbendu wa za Banga’ of ‘De sterke, krachtige leider die het land naar voorspoed zal brengen’.

Maar nu komen we tot de slotvraag. Moeten de standbeelden van Leopold II uit ons straatbeeld verdwijnen. Als je vindt dat erin Duitsland geen van de voormalige Führer kunnen, en je bent niet hypocriet, dan is er maar een beslissing mogelijk. Leopold II moet volledig uit ons straatbeeld verdwijnen, dit geldt ook voor straatnamen, en zijn standbeelden moeten verhuizen naar musea, waar men het geheel van de persoon kan plaatsen in een historisch correcte context.

Nog dit voor alle duidelijkheid. Voor mij moet Leopold II niet uit het straatbeeld verdwijnen op basis van racisme, hij was natuurlijk een racist, maar wel door zijn gruweldaden tegen de menselijkheid.

Antwerpen, 7 juni 2020

François THIJS,

noch meester, noch knecht.