DE GEOPOLITIEK OF HET EGOISME EN KORTZICHTIGHEID VAN STA-TEN.

Gelukkig weet ik dat er op onze aardbol medemensen leven voor wie de gulden regel ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook de ander niet,’ geen dode letter is. Ik heb zelfs het voorrecht gehad om er enkele te mogen ontmoeten. Deze exemplaren van de menselijke soort zullen nooit volledig uitsterven, maar ze zullen altijd wel een bedreigde groep blijven.

Als we de Homo sapiens sapiens zouden benaderen als een gewone diersoort, en als je ziet hoe het er soms tussen mensen aan toegaat, is daar weinig tegen in te brengen, wat zou er dan over ons vermeld staan in de dierenencyclopedie? Zeker dat we de meest ontwikkelde hersenen hebben van alle diersoorten. Ook dat we een sociaal dier zijn dat in groepsverband leeft, en meestal met slinkse manieren zijn eigenbelang dient, om zo een voordelige plek in de groep in te nemen. Dit noemt men met een archaïsche term ‘de strijd om het bestaan’, maar er is ook een korter woord voor. Egoïsme. Natuurlijk willen de menselijke dieren met hun grote hersenen het niet weten dat ze egoïstisch gedrag vertonen en daar heeft men weer een woord voor. Hypocrisie.

Uit onderzoek weet men dat er mensen zijn die dit gedrag veel minder vertonen, maar de wetenschap is er nog altijd niet uit of dit een ondersoort is of komt door een fout in hun DNA.

Elke dag weer neemt de mens in meer of mindere mate deel aan deze de strijd om het bestaan. Dit heeft onder andere als een pervers gevolg dat er bij deze soort altijd een groot verschil is geweest in bezit. Hier bestaan ook woorden voor: rijkdom en armoede. De meeste mensen zitten er met hun persoonlijke bezittingen zowat tussenin, maar er zijn er ook die schandalig veel bezitten en dan rijk zijn, en die heel weinig hebben en dan arm zijn.

Door deze verschillen in bezit ontstaat er een ander fenomeen. Jaloezie! Dit woord betekent dat men zijn medemensen benijdt omdat ze meer bezitten dan jijzelf. Vaak wordt jaloezie goedgepraat met een hang naar rechtvaardigheid, en er zijn inderdaad mensen die het in hun hart onrechtvaardig vinden dat de ene leeft in weelde en de andere elke dag in bittere armoede moet zien te overleven. Dat er exemplaren van deze soort in afgesloten villawijken in grote luxe baden, soms staan daar zelfs echte paleizen, terwijl er in derdewereldlanden elke dag kinderen sterven van de honger. Maar bij de meesten is het pure jaloezie.

De sociale organisatie van mensen kent verschillende vormen. In de intieme sfeer heten deze gezinnen en families. In een bredere context noemen we ze districten, gemeenten, steden of provincies. Maar de grootste sociale vorm heet: ‘de staat’. Of de overkoepelende bondgenootschappen hiervan.

Aan het hoofd van deze sociale groepen staan leiders. Het woord zegt het zelf: het zijn mensen die de groepen leiden. De dierenencyclopedie heeft ook een woord voor de onderlinge strijd tussen de naar macht hunkerende exemplaren. De politiek! Hoe sterker en hoe verstandiger, maar ook hoe slinkser je bent, hoe meer kans je maakt om een echte leider te worden.

Er zijn verschillende manieren om de hoogste top van de piramide in een groep te bereiken. In sommige worden de leiders gekozen, al gebeurt dit niet altijd op de meest zuivere manier. Dit noemt men de democratie. Maar soms verzamelt ook iemand een aantal mensen rondom zich en maakt de anderen duidelijk, meestal met geweld, dat hij vanaf nu de leider is. Wie hiermee niet akkoord gaat kan rekenen op minstens een pak slaag, maar het gebeurt ook dat hij of zij gewoon een kopje kleiner wordt gemaakt. Zo ontstaan dictaturen.

Zowel democratieën als dictaturen noemen zichzelf ‘rechtstaten’. Dit is natuurlijk een eufemisme van de brutaalste soort. Een rechtstaat heeft niets met rechtvaardigheid te maken. Het is gewoon een ‘template’, om een moderne term te gebruiken, om een staat te organiseren. Niets meer en niets minder. Valselijk wekt het de indruk dat in een rechtstaat leven hetzelfde is als wonen in een rechtvaardig land. Dat is natuurlijk niet zo. Het is mogelijk dat ik deze mening in mijn opiniestukken te pas of te onpas benadrukt, maar het is voor mezelf een kleine, persoonlijke kruistocht om dit misverstand uit de wereld te helpen.

Zoals mensen elke dag individueel verwikkeld zijn in hun strijd om het bestaan, kan het niet anders dan dat sociale groepen dit voorbeeld volgen. In verhouding van het gewicht dat ze militair of economisch in de weegschaal leggen, proberen ook staten in strijd met andere staten zoveel mogelijk het laken naar zich toe te halen om hun rijkdom te vergroten. De geopolitiek!

Egoïsme is vaak de bron van kleine en grote menselijke drama’s, maar omdat geopolitiek een strijd is tussen staten, zijn er hier altijd veel meer slachtoffers.

Inzake geopolitiek hebben staten allemaal boter op het hoofd, als hoofdspeler en/of als medeplichtige, maar doorheen de menselijke geschiedenis blonken vooral deze met de sterkste arm erin uit.

Maar om dit duidelijk te maken moeten we de dierenencyclopedie verlaten en terugkeren naar deze van de mensen. Lees daarom het volgende opiniestuk: ‘De Verenigde Staten van Amerika of hoe het eigenbelang altijd primeert op de democratie’.

Antwerpen, 27 april 2017

François Thijs,

noch meester, noch knecht.