HET DOGMA VAN DE SCHEIDING (ONFEILBAARHEID) VAN DE MACH-

TEN.

Het zijn niet alleen georganiseerde godsdiensten die dogma’s hebben, waarheden waaraan je niet mag twijfelen. Natiestaten doen op dit gebied niet veel beter. De onfeilbaarheid van de rechtstaat is zowat het meest hardnekkige. Wie deze ‘heilige koe’ in vraag stelt, wordt onmiddellijk gebrandmerkt als een ‘slechte’ democraat.

Het woord ‘rechtstaat’ zet je meteen al op het verkeerde been. In een vlaag van onnozelheid, hier als synoniem voor onschuld, zou je kunnen denken dat ‘rechtstaat’ betekent dat je ter wereld komt in een staat waar het recht heerst. Dat is natuurlijk een schromelijke vergissing. Rechtstaat is gewoon een ‘template’, om een moderne term te gebruiken, om een staat te organiseren. Niets meer, maar ook niets minder.

Ik weet niet of het tegenwoordig nog deel uitmaakt van het lessenpakket, maar op school leerde mijn generatie dat de Belgische democratie stoelt op drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke.

Twijfelen aan de rechtvaardigheid van een van deze drie machten blijkt nog verder van god los te zijn dan hardop vloeken in een kerk, moskee of synagoog.

In elk zichzelf democratisch noemend land wordt het parlement samengesteld door verkiezingen. In een getrapte democratie (hoe meer trappen, hoe minder rechtstreekste invloed van de kiezer) wordt de latere regering van ministers en staatssecretarissen door datzelfde parlement nog enigszins gecontroleerd, maar er is één macht die volledig ontsnapt aan enige vorm van democratisch toezicht: de rechterlijke. Hier mag de democratie geen rol spelen. Voor alle duidelijkheid: ook kan je je vragen stellen over het democratische gehalte van het koningschap, maar dat is weer een ander verhaal.

Wat is nu een rechter? Het is een persoon van het vrouwelijke of mannelijke geslacht, die werd geboren uit een door een man bevruchte vrouw. Of het zou door kunstmatige inseminatie moeten zijn geweest. Dus zeker niet door de Heilige Geest. Kortom, hij is iemand zoals jij en ik, met deugden en ondeugden. Bij sommige mensen zijn de ondeugden groter dan de deugden, bij anderen is het dan weer omgekeerd.

Maar als je tot rechter wordt benoemd, gebeurt er iets wonderbaarlijks. Van de ene dag op de andere word je onfeilbaar en wat deze man of vrouw van de kansel orakelt, sorry, van zijn verhoogde zit, daar mag niet worden aan getwijfeld. Verhoogde zit? Inderdaad, de in het intimiderend zwartgeklede leden van de rechterlijke macht kijken al eeuwen verheven op de beklaagden neer. Ze zouden eens niet moeten beschikken over een natuurlijke autoriteit.

Het is zelfs geen publiek geheim dat decennialang de benoemingen van rechters gebeurde op basis van hun politieke kleur. Later durfden natuurlijk weinigen bijten in de hand die hen voedde. Maar als er nu een woord is dat in de publieke opinie een kwalijke reputatie heeft is het zeker ‘politieke benoeming’. De overheid toverde dan ook een wit konijn uit haar hoge hoed. In 1999 werd de Hoge Raad voor Justitie opgericht. Het is de taak van deze instelling om magistraten te selecteren en aan te stellen. Op 14 oktober 2015 berichtte KNACK over een grootschalige Europese studie waaruit blijkt dat 30 % van de Belgische rechters vindt dat de bevorderingen bij Justitie niet objectief gebeuren. Het wederwoord van de HRJ (4 november 2015) kan je op internet vinden. Iedereen moet maar voor zichzelf zijn conclusies trekken.

In onze rechtspraak spelen ook advocaten een belangrijke rol. Op de website ‘deconsument.com’ staat een opiniestuk ‘Mogen advocaten liegen?’ (22/05/2015). Na argumenten heen en weer, je kan er het hele artikel lezen, luidt de eindconclusie: Advocaten mogen dus best ‘liegen’ (waarheid partijdig presenteren) en velen van hen doen dat dan ook!

Men houdt kleine kinderen voor dat ‘beuzelen’ niet mooi is, maar er is een plaats waar je dit zonder gewetensbezwaren kunt doen. Inderdaad, en je wordt er ook nog voor betaald.

Je zou kunnen denken dat de verdedigers in de rechtszaal van onbesproken gedrag zouden moeten zijn. Niets is minder waard. Je hoeft echt niet vrij van zonden te zijn. Je mag gerust tegen de wet zondigen en niemand zal je beletten om verder je rol te spelen.

De corruptie van de aangestelde leden in rechtssystemen is niet iets van vandaag de dag. Het is van alle tijden. De Griekse geschiedschrijver Herodotus (485 – 425/420 voor Christus) noteerde het volgende verhaal. Onder de heerschappij van Cambyses II van Perzië, hij regeerde van 529 tot 522 voor Christus, verdacht men de rechter Sisamnes van het aannemen van steekpenningen en als straf werd hij levend gevild. Als een absoluut vorst kon de koning toen nog met zijn onderdanen doen en laten wat hij wilde. Natuurlijk had men deze man nooit levend moeten villen, maar men had hem ook niet verder als rechter moeten laten zetelen.

Er zijn genoeg voorbeelden te vinden, die aantonen dat rechters zeker niet onfeilbaar zijn. Enkele die me zijn bijgebleven.

Ik weet niet of de naam Yves Vanmaele u iets zegt. Op een bepaald ogenblik werd deze onderzoeksrechter beschuldigd van zich te laten omkopen. Er werden geen bewijzen gevonden. Maar deze man werd ook ‘de trage rechter’ genoemd. Hij liet een van de grootste bouwfraudezaken in ons land na 15 jaar verjaren. Dit moet kunnen in een rechtstaat.

Zware criminelen, onder andere moordenaars, komen vrij door procedurefouten. Eind vorig jaar vermoordde Philippe Rouffaer zijn twee dochtertjes, maar hij moest worden vrijgelaten door een procedurefout. De onderzoeksrechter was 45 minuten te laat om zijn aanhoudingsmandaat te ondertekenen. Dit moet kunnen in een rechtstaat.

In februari 2017 lees ik op de website van Het Laatste Nieuws: 'Postbusoplichters mogen buit van 1,4 miljoen houden. Iedereen vrijuit ondanks harde bewijzen.’

De rechter vond dat hij de elf oplichters géén straf kon geven voor het ruim miljoen euro dat ze hadden buitgemaakt. Reden: het onderzoek werd té slecht gevoerd. 'De onderzoeksrechter heeft eigenlijk niets onderzocht.'

Is het mogelijk dat de rechter de onderzoeksrechter gewoon ‘’n kl… wilde aftrekken’? Dit zijn ongetwijfeld onwelvoeglijke woorden, maar sommige daden zijn zo onbegrijpelijk dat je ze gewoon niet anders kunt omschrijven. Maar zoals al gezegd: ‘Dit moet kunnen in een rechtstaat’

Ook advocaten moeten over geen blank zieltje beschikken.

In 2011 werd de Antwerpse assisenpleiter Jan De Man vervolgd voor belastingfraude en witwassen. Hij zou zich volgens het parket-generaal massaal in het zwart hebben laten uitbetalen door cliënten. Meestal ging het daarbij om verdachte criminelen die zelf niet graag te koop liepen met hun echte vermogen. Het ging over een bedrag van 321 370 EUR. Het fraudeproces vond plaats achter gesloten deuren, een uitzonderlijke maatregel in fraudezaken. (Het Laatste Nieuws – 15/10/2011) Ons kent ons niet waar! De Man had al een schikking getroffen met de fiscus, en kreeg een straf van zes maanden met uitstel. De staat bedriegen en toch rustig verder pleiten. Dit moet kunnen in onze rechtstaat.

Elke dag vind je in de krant wel meer van zulke ‘leuke’ verhalen over rechters en advocaten.

In onze democratie is de rechtelijke macht verworden tot een ongenaakbare kaste, die aan niemand verantwoording moet afleggen. En als een lid toch eens in de fout gaat, moeten personen van dezelfde kaste oordelen of hij al of niet schuldig is. Je moet niet al te verstandig zijn om te weten dat zoiets leidt tot misbruiken.

Een kaste, dat niets anders is dan een verzameling personen die genieten van dezelfde privileges, werkt ook nooit zelfreinigend, omdat dit het interne evenwicht zou kunnen verstoren. Als pijler van onze rechtstaat zal onze gerechtelijke karavaan dan ook gewoon verder trekken en kan ze door de aan haar toegedichte onfeilbaarheid alle kritiek van zich afslaan als een aantal lastige vliegen/burgers.

Het kan niet anders dan dat ‘de man in de straat’ met andere ogen naar de rechtbanken kijkt, dan de professionelen die er hun brood verdienen. Het is de plicht van de rechterlijke macht om rekening te houden met de letter van de wet, maar de niet in wetteksten geschoolde burger beoordeelt uitspraken meer emotioneel en soms met meer zin voor rechtvaardigheid. Een Latijnse spreuk luidt: Dura lex, sed lex’- ‘De wet is hard, maar het is de wet’. Naast enkele spreekwoorden ken ik geen Latijn, maar ik zou weleens willen weten wat de vertaling is van: ‘De wet moet rechtvaardig zijn, want rechtvaardigheid is de belangrijkste hoeksteen van een democratie’.

Ook hier steekt de regel van ‘het menselijke tekort’ voor de zoveelste keer de kop op. Voor iemand met een gemiddelde intelligentie is het niet zo moeilijk om rechten te studeren. Maar er zijn in het leven karaktereigenschappen die je nooit kunt leren, onder andere integriteit en zin voor rechtvaardigheid, omdat ze diep verborgen zitten in onze menselijke geest.

Antwerpen, 24 juli 2017

François Thijs,

noch meester, noch knecht.

P.S.: De veralgemening is een gevaarlijk pad. Ik weet ook dat er rechters en advocaten zijn die in onze rechtbanken naar beste vermogen hun taken proberen uit te oefenen, maar deze moeten beseffen dat de rechterlijke macht alleen maar ten volle haar rol zal kunnen spelen in onze democratie, als alle onzuivere figuren uit dit systeem zijn verwijderd.